هفت صبح| از این هفته به بعد قصد داریم در این ستون گزیده آرای جدید قضایی یا نظرات مشورتی قوه‌قضاییه یا نشست‌های قضات که ممکن است در زندگی روزمره به کار شما بیاید را منتشر کنیم و این هفته دو نظر در مورد فضای مجازی را انتخاب کردیم.
نشست قضایی با موضوع «آیا لایک‌کردن یا تایید گفتار یا رفتار مجرمانه در فضای مجازی جرم محسوب می‌شود؟» برگزار شده در تاریخ ۳۰ تیر ۱۴۰۱
نظر هیات‌عالی:
همانگونه که در نظریه اتفاقی آمده است؛ رفتار موضوع سوال را به لحاظ فقد عنصر قانونی نمی‌توان قابل تعقیب دانست.
نظر اتفاقی:
لایک‌کردن یا تاییدگفتار یا رفتار مجرمانه در فضای مجازی جرم نیست. بنابر اصل تفسیر محدود در قوانین کیفری، صرف پسندیدن یا لایک‌کردن مطلب را نمی‌توان به عنوان عضویت همراه با سوءنیت در این صفحات تلقی کرد؛ حتی زمانی‌که کاربری زیر پست‌هایی که حاوی محتوای مجرمانه است اقدام به کامنت‌گذاری می‌کند، باید دید آیا نظر وی همراهی با آن محتوای مجرمانه است یا خیر؟
چنانچه فقط اقدام به اعلام نظر خود کرده باشد، بنا بر اصل بیست‌وسوم قانون اساسی که بیان داشته تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ‌کس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مواخذه قرار داد؛ باید آن را حمل بر آزادی بیان کرد؛ مگر آن‌که محتوای پیام یه کامنت کاربر، خود حاوی مطلبی باشد که انتشار آن برابر قوانین جرم محسوب شود. بنابراین صرف مشاهده و لایک کردن را نمی‌توان همراهی با اهداف مطالب آن صفحه و در نتیجه جرم دانست؛ چراکه احراز قصد مرتکب از انجام فعل مجرمانه که از ارکان تشکیل‌دهنده هر جرم است، در اینجا ناممکن است. این رفتار در نظام حقوقی ایران حتی در قانون جرایم رایانه‌ای عنوان مجرمانه ندارد.
مرجع صالح در بزه انتشار اکاذیب در فضای مجازی کدام مرجع است؟
پرسش:
۱- آقای «الف» که ساکن گرگان است در سایت A علیه برخی افراد اکاذیبی را منتشر نموده است. از طرفی سرور اصلی سایت مذکور در تهران می‌باشد، لیکن آقای «الف» به عنوان کاربر و از مدیران سایت، دارای IP می‌باشد. حال با عنایت به موارد مذکور محل وقوع جرم کجا است؟ (آیا محل وقوع سرور اصلی ملاک است یا IP که با آن دسترسی برای منتشرکننده خبر ایجاد گردیده است؟)
در جرایم رایانه‌ای از جمله انتشار تصاویر، توهین و تهدید از طریق فضای‌مجازی محل وقوع جرم کجا است؟ آیا جایی‌که متهم عکس یا نوشتار مزبور را به اشتراک گذاشته است یا محلی که شاکی متوجه شده است و اقدام به شکایت نموده است؟ (به عنوان مثال شاکی، ساکن گرگان است و متهم که ساکن تهران است، تصاویر شخصی وی را که در گوشی خود داشته، پخش نموده است. حال باید گرگان را صالح به رسیدگی بدانیم یا تهران ؟)
نظر هیات‌عالی:
نظر به اینکه نشر اکاذیب از طریق سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی منوط به احراز و انتشار آن است، نتیجتا محل وقوع این جرم، محلی است که این جرم توسط مخاطب یا مخاطبان و یا سایر اشخاص رویت و دریافت می‌شود.
نظر اکثریت:
در رابطه با قسمت اول سوال مطرح شده نظر اکثریت همکاران محترم قضایی به آن بوده که با توجه به اینکه کلیه اطلاعات و داده‌های سایت، در نهایت در سرور اصلی ذخیره و جمع‌آوری می‌شود و سپس منتشر می‌گردد، لذا محل استقرار سرور سایت صالح به رسیدگی است.
درخصوص قسمت دوم سوال، نظر اتفاقی همکاران محترم به آن بوده که با توجه به اینکه فضای مجازی، حد و مرز مشخصی نداشته با انتشار هر تصویر یا هر جمله‌ای در صفحه افراد مختلف در نقاط مختلف می‌توانند آن تصویر یا جمله را مشاهده نمایند، لذا در خصوص جرایمی که در فضای حقیقی وقوع بزه، محل مشخص نداشته است، شاکی می‌تواند با مشاهده تصاویر در محل سکونت خویش هم مبادرت به طرح شکایت نماید؛ هر چند متهم ساکن حوزه قضایی دیگری باشد.
نظر اقلیت:
در رابطه با قسمت اول سوال مطرح شده اقلیت همکاران محترم اعلام نموده‌اند، با توجه به اینکه کاربرIP در محل مشخص حضور داشته، با عملیات و اقدام او داده‌های قابل استناد منتشر می‌شود، لذا این محل صالح به رسیدگی خواهد بود.